Sterven in Liefde
Het is stil op straat en in de achtertuin. Heerlijk om nu 'Liefde kent veertig regels' te lezen. In deze roman beschrijft Elif Şafak de geschiedenis van Shams en Rumi . Ze weeft er doorheen de 40 regels over de liefde van Shams, en ook nog het verhaal van een hedendaagse vrouw, die dit leest en op zoek gaat naar liefde en inspiratie. Het boek is lekker leesbaar. Ik heb van verschillende vriendinnen gehoord dat ze het niet meer konden wegleggen. Zo sterk ben ik er niet door gegrepen. Dat komt misschien omdat de beschrijving van Shams niet overeenkomt met mijn innerlijk beeld van hem. De schrijfster spreekt over Shams, zonder te weten dat ik zielsveel van hem houd en levendige ervaringen met hem heb, ook al is hij al eeuwen zo dood als een 'pir'.
Wie en hoe Shams in werkelijkheid precies was, is nogal onduidelijk. Er zijn ook verschillende versies over hoe Rumi het gezelschap van Shams verloor. Er zijn zelfs verschillende plaatsen die claimen dat Shams er begraven ligt. Elif Şafak sluit aan bij de versie dat Shams in Konya vermoord zou zijn. Ik heb me nooit bezig willen houden met de waarheid van welke versie dan ook. Wat voor mij telt, is wat ik heb ervaren, toen ik voor de eerste keer in Konya (Turkije) bij de tombe van Shams stond. Als ik het niet zelf gevoeld had, zou ik niet geloofd hebben dat een in de 13e eeuw overledene zo levend aanwezig kan zijn. Of was het de energie van alle mensen die daar naar toe komen met hun liefde voor Shams? Zou ook kunnen, maar dat is niet hoe ik het beleefd heb. Het blijft een mysterie hoe bepaalde plekken op aarde een sfeer of energie kunnen hebben die bijzonder is en als heilzaam wordt ervaren.
We hebben de liefdesverklaringen in de gedichten van Rumi. Of waren ze van Shams die door Rumi spreekt? Ook dat is een raadselachtig mysterie. Ik vraag me daardoor zelfs wel eens af of ze beiden echt geleefd hebben. Zijn zij misschien alleen het symbool van twee kanten van een en dezelfde Liefde?
Wat doet het ertoe? Belangrijk zijn de golven van Liefde die uit de woorden van Rumi en Shams naar ons toestromen. Ze sporen ons aan de Liefde te zoeken en getuigen er tevens van dat het onze dood wordt: minnaar en geliefde verdwijnen uiteindelijk in de Liefde. Het ego wordt hier bang van, maar de ziel verlangt naar deze hereniging. Die drang is uiteindelijk sterker.
Sterven in Liefde begint met verlangen naar liefde. Verlangen ontstaat uit gemis. De oorzaken van dat gemis, daar valt veel over te zeggen, maar daar wil ik het hier nu niet over hebben. Het gemis wekt verlangen en het verlangen zet ons in beweging. We gaan op zoek, eerst buiten onszelf naar liefde: Mamma, Pappa, hou van mij! Dit zet zich later voort in ons persoonlijke en maatschappelijke leven, want we kennen niet anders. We blijven maar zoeken naar liefde, goedkeuring, gezien worden, gehoord worden ..... door anderen, ook als we al lang volwassen zijn.
Het buiten onszelf zoeken blijkt uiteindelijk vergeefs. We lopen alleen maar leeg op ons best doen, in de hoop zo wat liefde te verwerven. We vinden alleen kortstondig vervulling, en altijd minder dan we er aan energie hebben ingestopt. Het is zo inefficient. Als we te lang blijven doorgaan met uitreiken, raken we volkomen leeg en vermoeid.
We menen meestal dat we ons leeg, moe en gefrustreerd voelen omdat we niet genoeg liefde krijgen. Maar de meeste frustratie, vermoeidheid en leegte komt doordat, al verlangend en uitreikend, wij ver buiten onszelf raken. Er is als het ware niemand meer thuis, het innerlijk huis is leeg.
Die leegte, vermoeidheid, frustratie zijn niet vol te houden en uiten zich ook in gevoelens van verdriet, verveling, irritatie, depressie, boosheid of (zelf)vernietigende woede. Als het zover gekomen is, weten we onszelf vaak geen raad meer. Bij anderen is 'het' niet te vinden en contact met onszelf zijn we kwijt. Nergens houvast, zekerheid, duidelijkheid te vinden. De zin 'ik weet het niet', komt steeds terug. Liefde wordt in deze fase vaak gewantrouwd, om de offers die we er vergeefs voor brachten en soms hebben we niet eens meer voeling met wat echte liefde eigenlijk is. Waar is rust te vinden?
En toch, er blijft altijd dat vonkje, dat diepe weten en verlangen dat liefde en rust ervaren, mogelijk is. Verlangen brengt ons op een dag tot inkeer, terug naar ons echte Zelf. Rumi zegt: 'wat je zoekt, dat ben je.' Dat betekent dat we liefde zoeken, maar dat we vergaten dat we liefde zijn. Het betekent ook dat we de liefde niet langer buiten onszelf zullen moeten zoeken, maar in onszelf. Een eerst stap kan zijn dat we 'help' roepen naar die vonk vanbinnen.
Terugkerend tot onszelf begint een proces van sterven. We ontmoeten eerst alle maniertjes, houdingen, gedaantes waarmee we liefde van buitenaf hebben proberen af te roepen: zoals ons best doen, aardig zijn, hard werken, gehoorzaam zijn, mooi zijn, je stoer of sexy gedragen, je sterk houden, de grappigste, vrolijke of slimste zijn. Ook komen we de gevoelens tegen waar we geen rekening mee hielden, terwijl we onszelf manipuleerden om anderen te manipuleren tot het geven van 'liefde in welke vorm dan ook'. Op zoek naar liefde bij anderen, onderdrukten we heel veel kanten van wie we echt zijn.
We weten op den duur niet eens meer wat echt en wat onecht is aan onszelf en anderen. En juist dat onderscheid leren kennen, gaat gepaard met het sterven van alles wat onwaar is in onszelf. Hoe dichter we bij de Liefde komen, in onszelf, hoe meer Zij de onechte delen van onszelf kookt, verbrandt en doet smelten, tot er niets meer overblijft dan de waarheid van de Liefde.
Soefi's moedigen elkaar aan, zich tot het uiterste te laten aantrekken door Liefde. Ze zeggen: 'sterf voor je sterft!' Ze bedoelen daarmee: Ga door! Zoek de liefde in je eigen hart! Wees minnaar en geliefde van de Liefde, tot je onechte zelf sterft in het vuur van Liefde en alleen de Liefde blijft.
